Má đào - Son môi - Cá vàng

Má đào (Aeschynanthus) hay còn gọi là Son môi (Lipstick plant), Cá vàng, là một chi trong họ Thượng tiễn (Gesneriaceae) – gồm các loài cây mọc bò hoặc rủ, có xuất xứ vùng Đông Nam Á. Loại cây này có lá gần hình trứng, dày, mọc đối, xếp gọn gàng trên thân cây, hoa lớn màu rực rỡ. Dạng sinh trưởng và hoa của Má đào rất thích hợp trồng trong các chậu treo để cây mọc rủ xuống, tạo nét trang trí duyên dáng và đặc sắc cho không gian nội thất nhà ở.

Má đào trong trang trí nội ngoại thất sân vườn

Cùng với sự phát triển của các thành phố ở nước ta, kiến trúc nhà ở đô thị ngày càng trở nên khép kín hơn. Xu hướng này đã tạo ra một dạng không gian nội thất mới, khác với không gian thoáng mở của sân vườn trước đây. Những bậu cửu sổ, những lan can cầu thang trong nhà, những mảng tường trong phòng khách đang thiếu những chậu cây treo có hoa đẹp. Một trong những loại cây treo mới vừa có tính trang trí cao, vừa thích nghi tốt trong môi trường nội thất là các loài Má đào.

Phân bố của Má đào

Trên thị trường cây cảnh nước ta gần đây xuất hiện một số giống Má đào có nguồn gốc nước ngoài. Ở các nước Âu Mỹ từ lâu người ta đã thuần dưỡng những loài Má đào đẹp và rất được ưa chuộng trồng làm cảnh.

Trong khi đó Việt Nam, là một trong những cái nôi phát sinh và phân bố của các loài Má đào trên thế giới, lại chưa thuần dưỡng những giống Má đào bản địa làm cảnh.

Số loài Má đào ở nước ta tuy chưa có điều tra và thống kê đầy đủ nhưng ít nhất cũng có tới trên 20 loài, mọc ở các vùng sinh thái khác nhau, với dạng hoa, màu hoa, màu lá khác nhau. Đây là một nguồn gen quí cho việc thuần dưỡng, tạo những giống cây cảnh trang trí mới, độc đáo của nước ta.

Tùy theo loài mà hoa Má đào nở vào mùa xuân hoặc mùa thu. Nụ hoa ra ở các nách lá hoặc mọc thành chùm ở ngọn. Khi cây nở hoa, cả chậu treo được trang điểm bằng nhiều ống hoa lớn, màu sắc tươi tắn với các chỉ nhị vàng vươn dài ngoài cánh hoa, rực rỡ như bộ lông của loài chim thiên đường.

Với dạng hoa hình ống và màu sắc quyến rũ, hoa Má đào được thụ phấn nhờ các loài chim nhỏ có mỏ dài, hút mật hoa.

Hoa Má đào tùy từng loài có màu đỏ đậm, da cam, vàng, xanh và cả loài Má đào hoa trắng, gặp ở khu vực núi cao trong dãy Hoàng Liên Sơn.

Trong tự nhiên các loài Má đào mọc ở các vùng núi cao, rừng ẩm nguyên sinh còn ít có tác động của con người. Có thể gặp những đám Má đào che kín những phiến đá lớn bên Thác Bạc ở Sa Pa. Cũng có thể thấy những thân Má đào đu đưa trên các thân cây mục đổ ngang đường trong rừng sương mù Đà Lạt. Những đỉnh núi đá vôi miền Bắc như Cao Bằng, Hòa Bình cũng là nơi có nhiều loài Má đào lạ sinh sống. Và rất độc đáo là Má đào còn mọc trên cả các cành cây trong vùng đầm lầy bảo tồn Thông nước (Glyptostrobus pencilis) của hồ Earal ở Đắc Lắc.

Sự hiện diện của Má đào chứng tỏ sinh cảnh tự nhiên còn giữ được tính nguyên sơ và đa dạng.

Các loài Má đào nuôi trồng trên các loại giá thể thoáng và nhiều mùn, tương tự giá thể trồng phong lan. Cây cần để ở chỗ râm mát, tránh nắng nóng, phun nước tưới giữ ẩm thường xuyên. Chăm sóc đúng cách thì các chậu Má đào treo sẽ vươn rủ nhiều cành, hàng năm ra hoa sai và đều đặn.

Má đào ở Sa Pa, Lào Cai

Má đào hoa trắng ở khu BTTN Bát Đại Sơn, Hà Giang

Má đào ở núi Brian, Lâm Đồng

Má đào bên thác Đam B’ri, Lâm Đồng

Có lẽ khó có loại cây treo nội thất nào có lá bền và hoa đẹp như những cây Má đào. Từ những đỉnh núi cao, rừng già những bông hoa Má đào rực rỡ sẽ là nét khởi sắc cho mỗi ngôi nhà thành phố.

Bài và ảnh: Minh Xuân